Sarı Işığın Gücü

Her şey, birdenbire karanlığa gömüldü.
Yüzler, renkler ve sesler ansızın yok oldular.
Kör bir kuyuya düşer gibi..
Elektriğin kesildiğini anladıktan sonra, el yordamıyla bir köşeden bulunarak yakılan mumun hüzünlü sarı ışığı aydınlattı etrafı, belli belirsiz.
Sonra da; o yumuşak huylu, şişman gövdeli mumun duvarda titreyen ışığının gölgesiyle birlikte başladı geçmişe yolculuğum.
Benim kuşağım çok iyi hatırlayacaktır elektriğin olmadığı zamanları. Karanlık, yaşam biçiminin önemli bir ayrıntısıydı o dönemlerde. Yaşamın akışını gün ışığı belirlerdi dersek abartmış olmayız sanırım. Teknolojinin şimdiki gibi baş döndürücü bir hıza ulaşmadığı o yıllarda zaman bol, hayat telaşsız olsa da gündüzün geceden daha fazla yaşandığı da bir gerçekti.
Her neyse; yaşamımızda elektriğin olmadığı zamanlardaki aydınlık yüzlü dostlarımızı hatırlayalım biz isterseniz.
Evlerde en çok kullanılan aydınlatma aracı gaz lambasıydı sanırım. İçinde gazyağı bulunan, çoğunlukla kalın camdan yapılmış yuvarlak bir gövdesi vardı gaz lambasının. Gövdeye bitişik kulpundan tutarak gittiğiniz yere götürebilirdiniz onu. Ya da duvardaki bir çiviye asabilirdiniz ışığından yeterince yararlanabilmek amacıyla. Yani, her evin olmazsa olmazıydı ve başköşesinde yerini almıştı gaz lambası.
Önce gazyağı ile ıslanmış fitili tutuşturulur, bir düğmenin yardımıyla fitilin boyu ve böylelikle ışığı ayarlanırdı. Fitilin alevi çevreye sıçramasın ve rüzgardan korunsun diye uzun, bombeli ve ince bir camı da vardı gaz lambasının. Ama çoğu zaman da mızıkçılık yapardı bu eski dost. Bir şeylere kızmış olmalı ki, keskin bir gazyağı kokusuyla birlikte tütmeye başlardı ansızın. Hem ince uzun camında, hem değdiği her yerde siyah lekeler bırakırdı. Ama olsundu.. Gazyağlı lambayı, eski zamanların bu aydınlatma aracını unutulmaz yapanda isli camı değil miydi zaten?
Bir de idare lambası vardı hatırladığım. Adını nereden almıştı kim bilir? Bir adı da “şinanay” mıydı ne? Ters huni şeklinde tenekeden bir gövdesi, alevden küçük bir dili vardı. Genellikle evlerde bir odadan diğer odaya giderken kullanılır, evde herkes yattığında ortak bir alanda gece lambası işlevi de görürdü.
Daha pek çok aydınlatma aracı vardı o dönemlere ait elbette. Siz sayın isterseniz benim hatırlayamadıklarımı. En eskilerinden biri olan yağ kandilinden, karanlık sokaklarda bir Diyojen tavrıyla yürürken bize eşlik eden el fenerine, hatta güçlü beyaz ışığıyla ayrıcalık sembolü lüks lambasına kadar niceleri boy göstermişti karanlık dünyamızın içinde..
Sonra, elektrik giriverdi yaşamımıza. Uygarlığın sunduğu en güzel armağanlardan biri olarak.
Aydınlık, rengarenk ışıklı bir dünyamız vardı artık.
Hayat kolaylaşmıştı doğrusu elektriğin gücüyle birlikte.
Bir zamanların aydınlatma araçları birbiri ardı sıra çıkıp gittiler yaşamımızdan. Sessiz sedasız ve kaçınılmaz bir ayrılıktı bu. Terk eden bizdik aslında acımasızca. Yine de hiç sitem etmeden, tarih sahnesinde yerlerini aldıklarına tanık olduk bu güleç yüzlü dostların.
Zaman zaman hatırladık da onları. Elektriksiz kaldığımızda yardım dileyip, işimiz bittiğinde fırlatıp attık bir köşeye, minnetsizce.
Aslında, çok sonradan fark edecektik bu nostaljik aydınlatma araçları ile birlikte hayatlarımızdan nelerin de çıkıp gittiğini.
Akşamları tüm aileyi aynı odada buluşturan gaz lambasının bu sihirli gücünden mahrum kalmıştık en başta.
Ne kadar büyük olursa olsunlar, akşamları tüm evler tek odalıydı sanki gaz lambalı yaşamda.
Ailenin bir araya geldiği, bazen konu komşunun da şenlendirdiği bu tek odalar, gaz lambasının titrek sarı ışığının altında insan ilişkilerinin doyasıya yaşandığı kutsal mekanlardı hiç kuşkusuz.
Öyle ya, şimdiki gibi aynı evin içinde ayrı yaşamları yoktu aile bireylerinin.
Aynı çatının altında ayrı odalarda; televizyon dizilerinden, bilgisayarlardan, internetten ve daha nelerden yalnız ve soğuk dünyalar yaratmamıştık henüz kendimize..
Peki, o zaman ne mi olurdu dediniz, gaz lambalı akşamlarda?
İsterseniz on yıllar öncesinin tozlu raflarından böylesi bir akşamı geri çağırıp bakalım neler olduğuna.
İster puslu ve gri bir kış akşamı olsun erkenden evlerin üzerine çöken, ister altın ışıklı bir yaz gününün geçten geç pembe akşam üstüsü..
Evlerde dingin ve huzur dolu saatler başlarken, bir yandan da gaz lambası hazırlanırdı akşam için. Camdan göbeği gaz yağıyla doldurulur, uzun bombeli camı pırıl pırıl temizlendikten sonra da fitili ateşlenirdi.
Eşyayı türlü şekle sokan, her birinin esrarlı gölgelerine duvarlarda can veren bu sarı ışık, insanların yüzlerine de hüzünlü kırışıklıklar çizerdi.
Modern dünyanın insanı elektriğin o güçlü parlaklığında dahi birbirinin farkında olmayabiliyorken, sarı ışığın birleştirici gücü sımsıkı sarardı herkesi.
Akşam yemeği yenirdi ailece. Öyle alel acele değil. Bir görev yapar gibi hiç değil. Şimdiki gibi bir elde çatal, diğerinde TV kumandası, gözlerin renkli cama sabitlendiği, buradan fırlamış yabancı bir sesin tüm sesleri bastırdığı, robotlaşmış bireylerin oluşturduğu bir sofra değildi anlatmaya çalıştığımız.
Konuşurdu herkes birbiriyle.. Ve dinlerdi de herkes birbirini.. Kimse TV dizilerindeki sanal kahramanlarla bütünleşip, yanı başındaki etten, kemikten ve duyguyla yoğrulmuş insanı unutmazdı.
Sevdiklerinin nefes alışlarını bile duyduğu derin bir sessizlik içinde insan var olmanın hazzını duyardı. Sevinçler, kederler, üzüntü ve mutluluklar paylaşılır, hayaller ve umutlar hep birlikte canlı tutulurdu.
Bazen, evin itibarlı eşyası bataryalı radyodan “Yurttan Sesler” korosunun hüzünlü bir türküsü yükselir, bazen ortaokula giden büyük oğulun ev halkına Victor Hugo’nun “Sefiller” ini okuyan sesi duvarlarda yankılanırdı.
Bazen de, odanın bir köşesinde ayaklarında sallayarak uyuttuğu bebeğine annenin fısıldadığı ninniydi duyulan.
Birbirini tanımanın, bilmenin ve birbiriyle olmanın kalplerde yeşerttiği yaşama sevinciydi herkesi çepeçevre saran.
Gaz lambasının sarı ışığıyla bunu tek başına başardığını söylemek zor elbette.
Ama, bütün bunların bu sarı ışığın altında yaşandığı da bir gerçekti.
Tabii ki, teknoloji uygarlık demektir.
Uygarlıksa, insana yakışandır.
Elektrikte bir nimettir kuşkusuz insanlık için.
Uygarlığın bu parlak yüzüne haksızlık etmek değil ki niyetimiz..
Ama, bir zamanlar gaz lambası vardı evlerde..
Ve elektriklerin kesildiği bu gece vaktinde onun sarı ışığıydı hatırladığım..

Edirne, 18/02/2009